Ese rapaz saído das miñas lembranzas de neno foi un compañeiro da escola, gran enemigo de gatos e capitán arriscado de tódolos rillotes. Eu non podo esquecer como se ría estoupando a pedradas os ventres inflados dos cans mortos.
Unha vez o noso destemido compañeiro levounos diante da chouza dunha mendicante e díxonos moi afouto:
— Ides ver que risa.
Chegou das Américas un home rico e trouxo consigo un negriño cubano, coma quen trai unha mona, un papagaio, un fonógrafo… O negriño foi medrando na aldea, onde deprendeu a falar con enxebreza, a puntear muiñeiras, a botar aturuxos abrouxadores.
Un día morreu o home rico e Panchito trocou de amo para gana-lo pan. Co tempo fíxose moxo comprido, se máis chatas que a súa coor… Aínda que era negro como o pote, tiña gracia dabondo para facerse querer de todos. Endomingado, cun caravel enriba da orella e unha ponla de malva na chaqueta, parescía talmente un mozo das festas.
O pai de Migueliño chegaba das Américas e o rapaz non cabía de gozo no seu traxe festeiro. Migueliño sabía cos ollos pechados cómo era o seu pai; pero denantes de saír da casa botóulle unha ollada ó retrato.
Os “americanos” xa estaban desembarcando. Migueliño e a súa nai agardaban no peirán do porto. O corazón do rapaz batíalle na táboa do peito e os seus ollos esculcaban nas greas, en procura do pai ensoñado.
De súpeto avistóuno de lonxe. Era o mesmo do retrato ou aínda mellor portado, e Migueliño sintéu por il un grande amor e canto máis se achegaba o “americano”, máis cobiza sentía o rapaz por enchelo de bicos. ¡Ai!, o “americano” pasóu de largo sen mirar para ninguén, e Migueliño deixou de querelo.
Eu non teño mágoa do picariño que mira con ollos encalmados de boi cando os automóbiles pasan pola súa porta. Eu non teño door do picariño que non corre detrás dos autornóbiles. Fame que pase o picariño, sempre será feliz.
Eu teño mágoa do rapaz que sinte formigueiros nos pés cando os automóbiles pasan pola súa porta. Eu teño door do pícaro que corre detrás dos automóbiles. Os rapaces inquedos que andan probando as súas forzas en tódalas máquinas non encherán os seus anceios de felicidade.
Os rapaces da miña terra corren sempre detrás dos automóbiles
Vou contarvos un conto triste
A pouco de casar, doña Micaela comenzou a facer camisirías; mais a súa ilusión abateuse de súpeto e con bágoas nos ollos meteu nun frasco de augardente o froito merado dos seus amores.
Doña Micaela escribeu nun papeliño: “Adolfo, 12 de maio de 1887”. Pegou o papeliño no frasco e, dispois de bicalo tristemente, gardouno no armario das sabáns de liño.
Non vos riades, porque o conto é triste.
Chámanlle a “Marquesiña” e os seus peíños endexamais se calzaron.
Vaí á fonte, depelica patacas e chámanlle a “Marquesiña”.
Non foi á escola por non ter chambra que pór e chámanlle a “Marquesiña”.
Non probou máis lambetadas que unha pedra de zucre e chámanlle a “Marquesiña”.
A súa nai é tan probe que traballa de xornaleira na casa do Marqués.
¡E aínda lle chaman a “Marquesiña”!
