Nunha eirexa da montaña eu vin unha cabeira de cristán facendo de peto das ánimas. Tiña unha fenda no frontal e por alí decorrían os cartos dos bos feligreses.
Unha caveira de sacristía, sobada por mans luxadas de cera e de aceite, como lombo de misal antigo, coma pelexo de pandeiro vello. recollendo diñeiro para ben das almiñas do purgatorio, levaba moitos anos de servicio a probe caveira humán.
Agora eu vou contarvos unha cousa.
A vella non paraba de gaba-la súa felicidade.
— Esta rapaza baixou do Ceo para ledicia da miña vellez. Un anxo que me mandou o Noso Señor. Unha froliña bonita que nasceu no meu corpo de terra. ¡Ais, que sería de min, soia no mundo, sen agarimo de ninguén!
A vella sigue debullando gabanzas.
No mar había un afogado e a vila mariñeira ensumírase no silenzo e na tristura.
Amairana o vento, acougara o mar, trunfara o sol no ceo. E a vila non acordaba nin quencía, como se aínda fose noite, coma se as xentes mariñeiras fefusasen as regalías de Deus. A luz do día embazada polas angurias da traxedia.
No mar encalmado ían e viñan os barcos en procura do corpo de Ramón. Na eirexa da vila unha muller e un rapaciño choraban diante do Cristo miragreiro.
Manter un animal para comelo non está ben, aínda que troquémo-la súa carne na nosa propia carne; pero manter con agarimo un animal para levalo dispois á feira, paréceme unha mostra da ruindade humán.
¡Un día na feira! Diñeiro, xuramentos falsos, meter burro por cabalo, comidas con pimento, pan reseso, viño cativo, tabernas acuguladas… A leda bullanga das feiras é tan mintireira como son as carantoñas do antroido, pois debaixo da ledicia hai tristura nos que venden e medo nos que mercan O día de feira todos van de raposos e ninguén leva o corazón no peito, porque todos coidan que a xente de ben perde diñeiro nos tratos.
Xa van alá moitos anos e aínda hoxe teño remorsos.
Non había antroido que deixasen de vir á miña casa dúas máscaras choqueiras. Sempre os dous mesmos esterqueiros, coas mesmas caretas, cos mesmos traxes, cos mesmos dios. Eles sabían un segredo amoroso da miña mocedade e tódolos anos viñas chantarmo na cara coas mesmas verbas, coas mesmas gargalladas paifocas.
O vello “Saramaguiño” pasou a vida cacheando tesouros. Coa pacencia dun xogador de lotería o vello “Saramaguiño” rexistraba o campo da feira, dispois da feira, e o campo da romería, dispois da festa. ¡Cantos valados escudrumou en procura da ola de onzas recortadas! ¡Ai!, o probe “Saramaguiño” morreu sin atopa-lo tesouro degoirado, e nos derradeiros días da súa vida baixábase para apañar do chan as cousas redondas ou brilantes en que batían os seus ollos pitoñentos.
O “Saramaguiño” foi un home de boa fe e na folica dos pecados non levou máis que mentiras, unhas mentiras grandes coma contos de nenos.
Foi por segui-los mandados dun amor verdadeiro que deixou a súa terra e a súa nai: unha terra verde e farturenta, unha nai vella e cega. Nos primeiros tempos doña Carmen viveu leda pola esperanza do retorno; dispois a seguranza de morrer no desterro deixouna abraiada. Dende entón a probe señora vive sempre lonxe do presente, asolagada en saudades, cunha doce tristura na surrisa; nos ollos a inquedanza dos xordos e nas mans señoriles a dúbida dos cegos. A boa señora enraizouse en terra allea e morrerá do ai que lle quedou.
Semellante a un frade de madeira mal pintada; tiña un nariz vermello de antroido e unha calva esvaída de difunto reseso, e non sabía un por onde tomale para moufarse da súa cativeza. Malasisado coma os sinos, que repenican con tolería de festa e logo tanxen a morto. Tan amigo de beber que sendo pequeno foise ó augardente dun feto, que era tío seu, e deixouno sequiño de todo. Para gana-la vida chegou a ouvear coma un can no tempo das uvas.
Pero certo día topouse cunha muller nun camiño de romería. A muller ía de promesa, cun faroliño na man. Faloulle, namorouna e casáronse deseguida.
Esa fiestra non é un ollo da casa, como son as fiestras, pois ela somentes sirve para que tome a raxeira do sol un cego, o cego qeu se fixo rico a cantar cantigas de rexouba cabo das empanadas arrecendentes.
As vexigas que petiscaron os ollos do cego foron un ben do Noso Señor. Non foi cego de pedir polas portas; nin tampouco cego de cibdade, que chora no violín, escorregando devagariño polas cordas un dedo chuchando de fame. Foi simplementes un cego de romería, un pillastrón, un moinante.
O burro non bulía nin chisco: tiña os ollos abertos, enfiados no chan, e polas trazas o burro cabilaba de firme, asolagado nas súas cavilacións. Eu enfiei os meus ollos no burro e tamén me puxen a cavilar, esquecido de min mesmo; ensumíndome nos adentros da besta, e sen facerme cargo, os meus pensamentos eran os do burro.
